Doğal Kaynakların İstismarı (exploitation of natural resources)

Doğal kaynakların istismarı (veya sömürülmesi), ekonomik büyüme veya gelişme için genellikle yenilenemeyen veya sınırlı olan doğal kaynakların kullanılmasını tanımlar. Çevresel bozulma, insan güvensizliği ve sosyal çatışma sıklıkla doğal kaynak sömürüsüne eşlik eder.

Doğal kaynakların tükenmesinin etkileri, yerel bölgelerdeki ekonomik büyümenin azalmasını içerir; Ancak, doğal kaynakların bolluğu her zaman bir ülkenin maddi refahı ile ilişkili değildir. Özellikle Küresel Güney'de kaynak bakımından zengin birçok ülke, yerel bürokrasilerin kaynakların nasıl kullanılması gerektiği konusunda yanlış yönetim yaptığı veya aynı fikirde olmadığı dağıtım çatışmalarıyla karşı karşıyadır.

Yabancı endüstriler ayrıca, hammaddelerin gelişmekte olan ülkelerden dışarıdan temin edildiği ve yerel toplulukların borsadan çok az kar elde ettiği kaynak sömürüsüne katkıda bulunur. Buna genellikle eşitsizlik ve kirlilik gibi etkilenen bölgelerdeki ekonomik büyümenin olumsuz etkileri eşlik eder.

Doğal kaynakların istismarı, 19. yüzyılda ham maddelerin çıkarılması ve işlenmesinin (madencilik, buhar gücü ve makinelerde olduğu gibi) sanayi öncesi alanlara göre çok daha fazla genişlemesiyle endüstriyel ölçekte ortaya çıkmaya başladı. 20. yüzyılda enerji tüketimi hızla arttı. Bugün dünya enerji tüketiminin yaklaşık %80'i petrol, kömür ve doğal gazdan oluşan fosil yakıtların çıkarılmasıyla karşılanıyor.

İnsanların yararlandığı bir diğer yenilenemeyen kaynak ise, çoğunlukla endüstriyel malların üretiminde kullanılan değerli metaller gibi toprak altı mineralleridir. Yoğun tarım, karasal ekosistemdeki ormanların bozulması ve su ekosistemindeki su kirliliği gibi doğal çevrenin birçok yönünü engelleyen bir üretim tarzının örneğidir.

Dünya nüfusu arttıkça ve ekonomik büyüme meydana geldikçe, sürdürülebilir olmayan hammadde çıkarımının etkisiyle doğal kaynakların tükenmesi artan bir endişe haline geliyor. Çevrenin su, maden ve orman istismarı yoluyla sürekli olarak değiştirilmesi, iklime dayalı yerinden edilme ve kıtlıktan kaynaklanan çatışma riskini artırıyor ve bu da toplumsal eşitsizliklerin devam etmesi tehdidini taşıyor.

Kaynak istismarının üç olası koşulu vardır: aşırı kullanım, yetersiz kullanım ve dengeli kullanım. Her durum farklı sonuçlara yol açar. Doğal kaynakların aşırı kullanımı ve yetersiz kullanımı, doğa ve insanlar arasında dengesizliğe yol açarak yoksulluk tuzağının farklı biçimlerine yol açar: sırasıyla bozulma tuzağı ve koruma tuzağı. Hem çevrenin hem de insanın ihtiyaçlarını karşılayan sürdürülebilir kalkınmayı ancak doğal kaynakların dengeli kullanımı sağlayabilir (researchgate)

 

https://en.wikipedia.org/wiki/Exploitation_of_natural_resources

22 Ocak 2025

 

GERİ (doğal kaynaklar)