Dislokasyon (dislocation)

Dislokasyon (yerinden oynama), kristal latis içinde atomik (kristalografik) düzlemlerin düzenini bozan doğrusal kusudur.

Dislokasyonların kristallerdeki diğer kusurlardan farkı, muntazam atomik düzenlenmelerdeki önemli bir distorsiyonun, kristalin içinden geçen bir hatta yakın küçük bir alanda yoğunlaşmasıdır. Bu tür bozulmalar (distorsiyon), atomik tabakaların kırılması veya kesilmesi gibi düzensiz olaylardır ve onların düzenleme sıralarını bozar. Bir doğrusal kusurun kesit boyutları bir veya birkaç atomik aralığı aşmaz ve uzunluk kristalin boyutuna erişebilir. Dislokasyon kavramı, plastik deformasyon mekanizmasını açıklamak için Frenkel ve Taylor tarafından 1940'lı yıllarda ortaya atılmıştır.

İki tip dislokasyon vardır; kenar dislokasyonu ve vida dislokasyonu. Kristal içindeki atomik düzlemlerden biri kırılırsa, bir kenar dislokasyon meydana gelir; ekseni, "ekstra" yarı-düzlem kenarı oluşturur. Bir kenar dislokasyonun en basit görsel modeli, bir sayfanın bir bölümünün parçalandığı bir kitaptır. Kitap sayfaları atomik düzlemleri temsil ediyorsa, parçalanmış sayfanın kenarı, kenar dislokasyon hattını taklit eder. Vida dislokasyon, kristalin bir bölümünün latisi, diğer parçaya kaydırıldığında ortaya çıkar; bu durum s hattına paralel olan, atomların bir yarı-düzlemi boyunca meydana gelir.

Dislokasyonlar daima gerçek kristallerde bulunur. Metallerdeki dislokasyonların tipik konsantrasyonu 10¹¹ m^-2 iken izolatörler için 10⁸ m^-2'ye eşittir. Dislokasyonlar, seçici kimyasal aşındırma, fotoelastisite analizi, X-ışını difraksiyon analizi ve elektron mikroskopisi yöntemleriyle incelenmiştir.

Bir kristal latiste dislokasyon

GERİ