Damarlı (vasküler) doku, damarlı bitkilerde bulunan, birden fazla hücre tipinden oluşan karmaşık iletken bir dokudur. Vasküler dokunun ana bileşenleri ksilem ve floemdir. Bu iki doku sıvı ve besin maddelerini dahili olarak taşır. Damarlı dokuyla ilişkili iki meristem (bitkilerde bulunan bir doku türüdür) de vardır: vasküler kambiyum ve mantar kambiyumu. Belirli bir bitkideki tüm damar dokuları hep birlikte o bitkinin damar doku sistemini oluşturur.
Vasküler
dokudaki hücreler tipik olarak uzun ve incedir. Ksilem ve floem bitkide su,
mineral ve besin maddelerinin iletilmesinde görev aldığından formlarının boruya
benzer olması şaşırtıcı değildir. Floemin bireysel hücreleri, tıpkı bir borunun
bölümleri gibi, uçtan uca bağlanır. Bitki büyüdükçe bitkinin büyüyen uçlarında
yeni damar dokusu farklılaşır. Yeni doku, mevcut damar dokusuyla hizalanarak
bitki genelindeki bağlantısını korur.
Bitkilerdeki
damar dokusu, damar demetleri adı verilen uzun, ayrı şeritler halinde
düzenlenmiştir. Bu demetler hem ksilem hem de floemin yanı sıra destekleyici ve
koruyucu hücreleri içerir. Gövde ve köklerde, ksilem tipik olarak gövdenin iç
kısmına daha yakındır, floem ise gövdenin dışına doğru uzanır. Bazı Asterales
dikotlarının gövdelerinde ksilemden içeriye doğru yerleşmiş floem de
bulunabilir.
Ksilem
ve floem arasında vasküler kambiyum adı verilen bir meristem bulunur. Bu doku
ek ksilem ve floem haline gelecek hücreleri böler. Bu büyüme bitkinin uzunluğundan
ziyade çevresini arttırır. Vasküler kambiyum yeni hücreler üretmeye devam
ettiği sürece bitki daha güçlü büyümeye devam edecektir.
Ağaçlarda
ve odun geliştiren diğer bitkilerde vasküler kambiyum, odunsu büyüme sağlayan
vasküler dokunun genişlemesine izin verir. Bu büyüme gövdenin epidermisini
yırttığı için odunsu bitkilerde floem arasında gelişen bir mantar kambiyumu da
bulunur. Mantar kambiyumu, bitkinin yüzeyini korumak ve su kaybını azaltmak
için kalınlaşmış mantar hücrelerine yol açar. Hem ağaç üretimi hem de mantar
üretimi ikincil büyüme biçimleridir.
Yapraklarda
damar demetleri, süngerimsi mezofil (zemin dokusu) arasında bulunur. Ksilem,
yaprağın adaks yüzeyine (genellikle üst tarafa) doğru yönlendirilirken, floem,
yaprağın abaksiyel yüzeyine doğru yönlendirilir. Bu nedenle yaprak bitleri
genellikle yaprakların üst kısmında değil alt tarafında bulunur, çünkü floem
bitki tarafından üretilen şekerleri taşır ve alt yüzeye daha yakındır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Vascular_tissue
25
haziran 2024
GERİ (biyoloji)
