Buzul, kendi ağırlığı altında sürekli olarak yokuş aşağı hareket eden, yoğun bir buz kütlesidir. Kar birikiminin yıllar, çoğu zaman yüzyıllar boyunca aşındırma miktarını aştığı yerde bir buzul oluşur. Ağırlığının neden olduğu gerilimler altında yavaşça akması ve deforme olması nedeniyle yarıklar ve seraclar gibi ayırt edici özellikler kazanır.
Hareket ederken, sirkler,
morenler veya fiyortlar gibi yer şekilleri oluşturmak için alt katmanındaki
kayaları ve döküntüleri aşındırır. Bir buzul bir su kütlesine akabilse de,
yalnızca karada oluşur ve su kütlelerinin yüzeyinde oluşan çok daha ince deniz
buzundan ve göl buzundan farklıdır.
Yer’de, buzul buzunun %99'u kutup bölgelerindeki geniş buz tabakaları (‘kıtasal buzullar’ olarak da bilinir) içinde bulunur, ancak buzullar, Okyanusya'nın yüksek enlemleri de dahil olmak üzere, Avustralya anakarası dışındaki her kıtadaki dağ sıralarında bulunabilir.
35°K ve 35°G enlemleri arasında
buzullar yalnızca Himalayalar'da, And Dağları'nda ve Doğu Afrika'daki birkaç
yüksek dağda, Meksika'da, Yeni Gine'de ve İran'daki Zard-Kuh'da görülür.
Bilinen 7000'den fazla buzulla Pakistan, kutup bölgeleri dışındaki diğer
ülkelerden daha fazla buzul buzuna sahiptir.
Buzullar Yer’in kara
yüzeyinin yaklaşık %10'unu kaplar. Kıtasal buzullar yaklaşık 13 milyon km2'yi
veya Antarktika'nın 13,2 milyon km2'sinin yaklaşık %98'ini kaplar ve
ortalama 2100 m buz kalınlığına sahiptir. Grönland ve Patagonya'da da çok geniş
kıtasal buzullar var. Antarktika ve Grönland'daki buz tabakaları hariç buzulların
hacminin 170 000 km3 olduğu tahmin ediliyor.
Buzul buzu, Yer’deki
tatlı suyun yaklaşık yüzde 69'unu buz tabakalarıyla birlikte tutan, en büyük
tatlı su deposudur. Ilıman, dağlık ve mevsimsel kutup iklimlerindeki birçok
buzul, soğuk mevsimlerde suyu buz olarak depolar ve daha sonra sıcak yaz
sıcaklıkları buzulun erimesine neden olarak buzulun erimesine sebep olduğundan
onu eriyik su şeklinde serbest bırakır. Özellikle bitkiler, hayvanlar ve
canlılar için önemli bir su kaynağı oluşturur.
Bununla birlikte, yüksek
rakımlı ve Antarktika ortamlarında mevsimsel sıcaklık farkı genellikle erimiş
suyun salınması için yeterli değildir.
Buzul kütlesi, yağış,
ortalama sıcaklık ve bulut örtüsü gibi uzun vadeli iklim değişikliklerinden
etkilendiğinden, buzul kütlesi değişiklikleri, iklim değişikliğinin en hassas
göstergeleri arasında kabul edilir ve deniz seviyesindeki değişikliklerin ana
kaynağıdır.
Büyük miktardaki suyun
mavi görünmesi gibi, büyük bir sıkıştırılmış buz parçası veya bir buzul da mavi
görünür, çünkü su molekülleri diğer renkleri maviden daha verimli bir şekilde
emer. Buzulların mavi renginin bir diğer nedeni ise hava kabarcıklarının
bulunmamasıdır. Buza beyaz rengini veren hava kabarcıkları, oluşan buzun
yoğunluğunu artıran basınçla sıkıştırılır.
https://en.wikipedia.org/wiki/Glacier
2 Ocak 2025
GERİ (doğal kaynaklar)
