Bilimde öncelik, ilk önce keşfi yapan veya teoriyi öneren bireye veya bireyler grubuna verilen saygınlıktır.
Birkaç araştırmacı bağımsız olarak ve aynı anda aynı sonuca
varsa bile, şöhret ve onur genellikle yeni bulguyu yayınlayan ilk kişi veya
gruba verilir. Bu nedenle, iki veya daha fazla bağımsız kaşif arasında, ilk
yayınlayan meşru kazanandır. Bu geleneğe, genellikle öncelik kuralı denir ve yöntem,
‘yayınla ya da yok ol’ ifadesiyle güzel bir şekilde özetlenir, çünkü ikinci bir
ödül yoktur.
Birinci olma yarışı, bir bakıma, topluma faydalı bilimsel
atılımlara yol açabilecek risk almayı teşvik ediyor (sıtma bulaşması, DNA, HIV
vb. gibi). Diğer taraftan, sağlıksız bir rekabet ve düşük kaliteli bulguların
yayınlanması için teşvik yaratabilir (örn. kaliteden çok, miktar), bu da
güvenilir olmayan bir yayınlanmış literatüre yol açabilir ve bilimsel
ilerlemeye zarar verebilir.
Öncelik kuralı, modern bilimsel yöntemler oluşturulmadan
önce veya aynı zamanlarda ortaya çıkmıştır. Belgelenen en eski anlaşmazlık, 17.
yüzyılda Isaac Newton ve Gottfried Wilhelm Leibniz arasında kalkülüsün (sonsuz
küçüklerin hesabı) icadının önceliği hakkındaydı.
Her iki matematikçinin de kalkülüsü birbirinden bağımsız
olarak geliştirdiği oybirliği ile kabul edilmiştir. O zamandan beri öncelik,
bilim tarihinde bir takım tarihi hastalıklara neden olmuştur. Charles Darwin ve
Albert Einstein gibi inanılmaz popülerlik seviyelerine ulaşan bilim adamları
durumunda öncelikli anlaşmazlıklar, önceki araştırmalardaki benzerlikler tespit
edildiğinde ortaya çıkabilir. Böyle bir durum, genellikle kapsamlı bir tarihsel
kaynak analizi gerektirir.
Öncelik, genellikle belirli bir teori, anlayış veya keşif
için sorgulandığı hallerde zor bir konu haline gelir. Çoğu durumda bilim
tarihçileri, geriye dönük öncelik anlaşmazlıklarını küçümser. Tarihçi ve biyolog
Stephen Jay Gould bir keresinde ‘fikirlerin önceliği hakkındaki muhalefet, genellikle
bilim tarihinde en yanlış yönlendirilmiş tartışmalar arasındadır’ demiştir.
https://en.wikipedia.org/wiki/Scientific_priority
25 Ekim 2021
GERİ
(bilim çalışmaları)
GERİ (bilim ve teknoloji çalışmaları)
GERİ (bilimsel tanımlar)
