Amatör kimya veya ev kimyası, kimyanın özel bir hobi olarak sürdürülmesidir. Amatör kimya genellikle kişin evinde bulunan kimyasallarla yapılır. Kontrollü ilaçların yasadışı üretimini içeren ‘gizli kimya*’ ile karıştırılmamalıdır. Önemli amatör kimyagerler arasında Oliver Sacks ve Sir Edward Elgar bulunmaktadır. (*Gizli kimya, illegal ve özellikle yasa dışı ilaç laboratuvarlarında yürütülen kimyadır.)
Kökenleri
Amatör kimya, erken tarihini, genel olarak
kimya tarihiyle paylaşır. Robert Boyle ve Antoine Lavoisier gibi modern
kimyanın öncüleri, araştırmalarını gelir kaynaklarından bağımsız olarak
sürdüren centilmen bilim insanlarıydı.
Ancak sanayi çağının gelişiyle ve
üniversiteleride araştırma kurumlarının yükselişiyle amatörler ve
profesyoneller arasında önemli bir ayrım ortaya çıktı. Yine de amatör ilerleme
19. yüzyıla kadar sürdü. Örneğin, 1886'da Charles Martin Hall, aile evinin
arkasındaki odunlukta çalışırken alüminyumu oksitten çıkarmak için Hall-Héroult
işlemini icat etti.
Amatör kimyanın tarihi genel olarak kimyanın
tarihiyle iyi bir şekilde bağlantılıdır. Kimya tarihi, antik tarihten günümüze
kadar uzanan bir zaman dilimini temsil eder. MÖ 1000 yılına gelindiğinde
uygarlıklar, sonunda kimyanın çeşitli dallarının temelini oluşturacak
teknolojileri kullanıyordu. Bu işlemler arasında cevherlerden metallerin
çıkarılması, çömlek ve cam yapımı, bira ve şarabın fermente edilmesi,
bitkilerden ilaç ve parfüm amaçlı kimyasalların çıkarılması, yağın sabuna
dönüştürülmesi, cam yapımı ve bronz gibi alaşımların yapımı yer alıyor.
Bir
hobi olarak kimya
20. yüzyılın büyük bir bölümünde amatör
kimya, yüksek kaliteli kimya setlerinin kolayca bulunabilmesi ve laboratuvar
tedarikçilerinin hobicilere ücretsiz satış yapmasıyla sıra dışı bir hobiydi.
Örneğin Linus Pauling on bir yaşındayken potasyum siyanürü temin etmekte hiç
zorluk çekmemişti.
Araştırmacılardan üniversite profesörlerine
ve hatta Nobel ödülü sahibi kişilere kadar pek çok akademisyen, bilime olan
ilgilerinin en azından bir kısmının gençlik dönemlerindeki kimya setlerine ve
ev laboratuvarlarına dayandığını kabul etmiştir. Bunlar arasında Dorothy
Hodgkin, Robert F. Curl, George A. Olah,[9] Rudolph A. Marcus, Louis J.
Ignarro, Richard Schrock, Roger Y. Tsien, William D. Phillips, Steven Weinberg
Peter License, vb. yer alır.
Ancak terörizm, uyuşturucu ve güvenlikle
ilgili artan endişeler nedeniyle tedarikçiler amatörlere satış yapma konusunda
giderek daha isteksiz hale geldi ve kimya setlerinin miktarı giderek azaldı. Bu
eğilim yavaş yavaş devam etti ve dünyanın birçok yerinde hobicilerin çoğu
reaktife erişimi bıraktı.
https://en.wikipedia.org/wiki/Amateur_chemistry
15 Eylül 2023
