Optik Cımbız (optical tweezers)

Optik cımbız (veya, optik kapan), odaklanmış bir lazer demetinde kapanlanmış mikro- ve nano- objeleri skala tutmak ve hareket ettirmek (veya taşımak) için kullanılan optik enstrümandır.

Bir lazer demetinde mikroskopik partikül kapanlanması fenomenini, ilk kez 1970 yılında Bell Telephone Laboratories'ten (ABD) Arthur Ashkin tanımlamış ve ışık basıncının mikroskala objelerdeki etkilerini incelemiştir. Daha sonra Ashkin ve arkadaşları, alglerin (yosun) canlı hücrelerinde virüs partikülleri, bireysel bakteri ve maya hücreleri ve organeller gibi farklı biyolojik objeleriyakalamak, tutmak ve taşımak için infraredi bir lazere dayanan optik bir kapan kapasitesini ortaya koydu. Optik kapana yakalanan hücreler bölünmeye devam etti ve bu da bir infrared lazerin biyolojik objelere zarar vermediğini kanıtladı. Sonunda, Ashkin'in arkadaşlarından Steven Chu, ‘atomların optik bir kapanla kapanlanması ve soğutulması’ çalışmasıyla 1997'de fizikte Nobel ödülünü aldı.

Lazer cımbızda, gelen ışığın dalga boyundan daha büyük optikçe transparan mikropartiküller (örneğin, 1 mikron çapındaki polistiren veya lateks bilyeler veya canlı hücreler) bir lazer demeti aynı anda yansıtır ve kırar. Sonuç, Newton'un ikinci hareket kanunu konusundaki ‘kuvvetler’dir; partikülleri ışık kaynağından iter ve aynı anda onları başlangıç konumuna geri döndürür. Bir partikül bir lazer demetinin odak noktasına yerleştirildiğinde, bu kuvvetler dengelenir ve partikül kapanlanır. Partikülün bu konumdan kayması, partikülü geri döndüren bir başka kuvvetle sonuçlanır.

Lazerin dalga boyundan daha küçük dielektrik partiküller de yüksek seviyede odaklanmış bir lazer demetinde kapanlanabilir. Bunların davranışı elektromagnetik teoriyle açıklanabilir. Dielektrik partiküller, bir lazer demetinin homojen olmayan elektrik alanında polarize olurlar ve alanın en şiddetli olduğu demet eksenine doğru hareker ederler.

Ashkin'in keşfi, mikroskala objelerin optik manipülasyonuyla ilgili bir çalışma kolunun geliştirilmesini ve aynı zamanda yeni optik kapanları geliştirmeyi gerektiriyordu. Günümüzde optik kapanlar ve cımbızlar bir veya daha fazla lazer ve akusto-optik dönüştürücüler kullanmaktadır; bunlar, sabit ve hareketli kapanşar yaratmaya ve aynı anda birden fazla obje ile çalışmaya yardımcı olur. Bu enstrümanlar, miyozin ve kinesin gibi bir moleküler motorun tek bir molekülünün ürettiği kuvveti ve hareket sırasında bu tür moleküllerin yaptığı elementer basamakları ölçmeyi mümkün kılar. Tek atomlar da dahil olmak üzere mikron altı nesneleri idare etme ve picoNewton kuvvetleri ve nanometre mekansal kaymaları ölçme özelliği, optik cımbızı nanoteknolojinin temel enstrümanlarından biri olmasını sağlar.



Bir kolloid partikülü ‘yakalamak’ için lazer kapanı, şiddetli odaklanmış bir lazer demeti kullanır. Işık şiddeti gradyanı, partikülü odak bel (orta kısım) alanına sürüklerken, hafif basınç optik eksen boyunca iter. Gradient kuvveti egemen olduğunda, partikül odak noktası alanında ‘kapanlanır’, aksi halde optik eksen boyunca hareket eder