Fotoelektrik Etki (photoelectric effect)

Fotoelektrik etkinin detayları, çok gelişmiş klasik fiziğin beklentilerine doğrudan aykırıdır; ancak, kuantum teorisine doğru büyük adımlardan biridir.

Fotoelektrik etkide foton absorbsiyonuyla atom bir elektron çıkararak iyonlaşır Elektromagnetik ışının davranışını tanımlamada bir tanecik modeli oluşturmak için "fotoelektrik etki" kavramının bilinmesi gerekir. Yeteri kadar enerjili bir ışın metalik bir yüzeye çarptığında metalden elektronlar çıkar, yani yayılır. Yayılan elektronların enerjisi, metale çarpan ışının frekansı ile ilişkilidir ve,

E = h n - w

eşitliği ile ifade edilir. w iş fonksiyonudur ve metalden vakuma elektronları çıkarmak için gerekli işi gösterir.

E doğrudan frekansa bağımlı olduğundan ışın demetinin şiddetinden dolayı değişmez, ışının şiddeti arttıkça sadece E enerjisi ile "çıkarılan elektronların sayısı" artar. Metale çarpan ışının metal yüzeyine düzgün bir şekilde dağılması halinde, hiç bir elektronun kopmak için gerekli enerjiyi kazanamadığı hesaplarla saptanmıştır. Bu durum, enerjinin ışık demetinde muntazam bir şekilde dağılmadığını, bazı noktalarda yoğunlaştığı veya enerji partikülleri halinde bulunduğu varsayımına yol açmaktadır. (Şekil-2a).

Elektronların emisyonu için gerekli iş, w, her metal için farklıdır. Alkali metallerin iş fonksiyonları düşüktür ve görünür (visible) bölgedeki ışının etkisi ile elektron yayarlar. Periyodik tabloda da alkali metallerin sağında bulunan metallerin iş fonksiyonları daha yüksektir ve fotoelektrik etki için daha yüksek enerjili Ultraviyole ışınlara gereksinim gösterirler.

1900’e kadar bir metal parçası üzerine düşen bir ışık demetinin metal yüzeyinden elektronlar çıkardığı biliniyordu. Yani, ışık enerjisi metaldeki elektronun bağlanma enerjisinden daha yüksektir. Işık tarafından verilen enerjiyle bu bağlanma enerjisi arasındaki enerji farkı emitlenen (çıkarılan) elektronun kinetik enerjisi olarak ortaya çıkar. Çıkarılan elektronların enerjisi klasik fiziğin öngördüğü gibi ışığın şiddetine bağlı olmayıp ışığın dalga boyuyla değişir; daha yüksek frekans (daha kısa dalga boyu) fotoelektronların (çıkan elektronlara fotoelektron denir) enerjilerinin daha yüksek olmasına neden olur.



Şekil-1: Fotoelektrik deneyi; iyonizasyon enerjisi için gereken foton dalga
boyunun saptanması



Şekil-2: (a) Fotoelektrik etki (potasyum elektron çıkışı için en az 2.0 eV uygulanır, (b) fotoiyonizasyon


GERİ (nanoteknoloji)
GERİ (albert einstein)