Ultraviyole ve görünür
spektrofotometre, kapsadığı dalga boyu aralığında oldukça az sayıda maksimum ve
minimum absorbsiyon bandı bulunabildiğinden kalitatif analiz uygulaması sınırlı
bir analiz yöntemidir. Bu nedenle yanlış tanım ihtimaliyeti hemen hemen yoktur.
Solventler
(Çözücüler)
Solvent seçiminde solventin
geçirgenliği ve absorblayan sisteme olabilecek etkileri bilinmelidir. Oldukça
genel bir kurala göre su, alkoller, esterler, ve ketonlar gibi polar
solventler, titreşim etkileri nedeniyle spektrumun düzgün yapısını bozarlar.
Şekil-1: (a): Asetaldehitin,ve (b) 1,2,4,5-tetrazinin
absorbsiyon spektrumlarına solventin etkisi
Örneğin asetaldehitin (Şekil-1a)
gaz fazındaki spektrumu heptan gibi
polar olmayan bir solventteki spektrumu ile yaklaşık aynı görünümü verdiği
halde, su veya alkoldeki çözeltilerin spektrumlarından oldukça farklıdır.
(Benzer bir durum Şekil-1 (b)’deki 1,2,4,5-tetrazinde de görülmektedir.)
Ayrıca, absorbsiyon maksimumları da solventin cinsinden etkilenir; absorbsiyon
spektrumlarında tanım amacı ile yapılan kıyaslamalarda örnek ve şahit için aynı
solvent kullanılmalıdır. Tabloda bazı çok kullanılan solventler ve bunların
uygun oldukları en düşük dalga boyları verilmiştir. Verilen değerler solventin
saflığına çok bağlıdır.
Tablo: Ultraviyole ve Görünür Bölgede
Kullanılabilecek Solventler
Kullanılabilecek Solventler
Spektrum Çizme
Yöntemleri
Şekil-2'de permanganat çözeltinin
değişik ordinatlara göre absorbsiyon spektrumları çizilmiştir. Geçirgenlik
eğrileri arasındaki en büyük farklılık %20-60 bölgesinde görülür. Tersine
absorbans eğrileri arasındaki en büyük farklılık da geçirgenliğin en düşük veya
absorbansın en yüksek (0.8-1.6) olduğu bölgededir.
Şekil-2(c)'deki log absorbans
eğrisi spektrumu kıyaslama yönünden avantajlıdır. Beer kanunu aşağıdaki şekilde
yazılırsa,
log A
= log e + log b c
eşitliğin sağ tarafındaki
terimlerden sadece e'nin dalga boyu ile değiştiği görülür. Böylece, bir örneğin
konsantrasyonu veya ölçümün yapıldığı hücrenin kalınlığı değiştiğinde log A'nın
mutlak değeri de değişir, fakat bandın bulunduğu dalga boyu aynı kalır. Bu etki
Şekil-2(c)'de açıkça görülmektedir. log A eğrisi A eğrisi ile (Şekil-2b)
kıyaslandığında kalitatif amaçlı çalışmalarda birincinin daha uygun olduğu
görülür. log e eğrisinin de aynı amaçla kullanılabilecek bir eğri
olduğunu belirtmek gerekir.
Şekil-2: Absorbsiyon spektrası çizilmesinde üç yöntem; eğrilerin
üzerindeki değerler ppm KmnO4’ı göstermektedir (2.00 cm’lik hücreler
kullanılmıştır)
Fonksiyenel Grupların
Saptanması
Ultraviyole ve görünür bölge
organik maddelerin tanımında uygun bir bölge olmamakla beraber yine de kromofor
özelliğindeki bazı organik fonksiyonel grupların tanımlanması yapılabilir.
Örneğin, 280-290 nm'deki zayıf absorbsiyon bandının solvent polaritesinin
artmasıyla daha düşük dalga boylarına kayması, örnekte karbonil grubu
bulunduğunu gösterir. 260 nm civarındaki zayıf bir absorbsiyon bandı aromatik
bir halkanın varlığının işaretidir.
Bir aromatik amin veya fenolik
yapının saptanması için, örneğin bir solventteki çözeltisinin spektrumuna pH'ın
etkisi incelenir ve elde edilen veriler fenol ve anilin için aynı
koşullarda bulunan verilerle kıyaslanabilir.
