Yağlama yağları iki temel madde içerir; baz yağ ve katkı
maddeleri. Baz yağ çalışan motor parçalarını yağlayarak sürtünmeden dolayı
malzemede olabilecek aşınma ve kırılmaları önler. Katkı maddeleri, ise
motordaki aşırı ısınma koşulları altında yağın kirlenmesini önleyerek koruyucu
özelliğini artırır.
Baz yağlar doğrudan kullanıldıklarında motoru yeterince
koruyamazlar. Bir motor yağı, motorun uzun süre çalışma koşullarında değişik
koruyuculuk fonksiyonları içermelidir; dolayısıyla, motor yağı
formülasyonlarında farklı oranlarda ve az miktarlarda çeşitli katkı maddeleri
bulunur:
Yağlama, iki yüzey arasında kaygan bir film oluşturarak
sürtünmeyi azaltan ve yüzeylerden birinin diğeri üzerinde, veya her ikisinin de
birbiri üzerinde kolaylıkla hareketini sağlayan yağ filminin varlığına
“yağlama” denilmektedir.
İki malzeme, birbiri üzerinde kaydığı veya hareket
ettiğinde, çalışmaları boyunca yüzeyleri arasında az veya çok temas vardır.
Çalışma başladığında, düşük hızlardaki periyotta veya yüksek yüklü koşullarda
sürtünme en yüksek seviyededir. Bu sırada yüzeylerdeki pürüzler, birbirleriyle
temas sonucu aşınma tanecikleri şeklinde kopar ve yüzeyler arasındaki
sürtünmeyle oluşan kayma kuvvetleri ultrasonik titreşimler meydana getirir. Bu
sonik titreşimlerin frekansları 20000-300000 Hz aralığındadır. Aşınma tanecikleri
yüzeyleri tekrar aşındırır, yapışır ve malzemelerin bozulmasına neden olur.
Sürtünme doğrudan doğruya yükle orantılıdır, yüzey alanına
bağlı değildir. Sürtünmenin vereceği hasarı yok etmek veya en aza indirmek için
koşullara uygun yağlama yağı kullanmak gerekir. Yağlama yağlarının, yağlama
dışında da bazı önemli işlevleri vardır:
·
Yağlama yağları malzemeler arasındaki boşluğu,
oluşan kirlilikleri dağıtarak veya yüzeylere yapışmalarını engelleyerek temiz
tutar,
·
Hareketli elementlerin sürtünmelerini önleyerek,
veya oluşan ısıyı absorblayarak sıcaklığı düşürür, ısınmalarına engel olur,
·
Dinamik bir conta vazifesi yaparak (örneğin
motorda piston, sekmanlar ve silindir arasında) yağın kirlenmesini önler,
·
Mekanik şoklara karşı yastık görevi yapar, oluşan
enerjiyi geniş yüzey alanıyla absorblar,
·
Korozyonu önler; bunu ya içerdiği katkı
maddeleri ile korozif maddeyi nötralleştirerek, veya malzeme ile korozif madde
arasında bir bariyer oluşturarak sağlar,
·
Enerji transfer ortamı olarak davranır.
Yağlama işlemi, hidrodinamik, sınır, karışık ve
elestohidrodinamik yağlama olarak dört grup altında toplanabilir.
Hidrodinamik (veya
Akışkan Film Dolgulu) Yağlama
Birbiri üzerinde hareket eden iki yüzey, sürekli bir
yağlayıcı film tabakasıyla birbirlerinden ayrılmış haldedirler. Bu rejimde
yağlayıcı film herbir yüzeyle tam temas halindedir ve yüzeylerin hareketiyle
aynı yönde ve aynı hızla hareket eder. Yağlayıcının viskozitesi ve ikmal
basıncı ile malzemenin dönme hızı ve ağırlığı hidrodinamik yağlamayı etkileyen faktörlerdir.
Hızın veya viskozitenin artması yağ filmi kalınlığının artmasına, yükün artması
da yağ filminin incelmesine neden olur.
Hidrodinamik yağlama
Sınır Yağlaması (veya
İnce Film Yağlaması)
Yükün ve hızın fazlalığı, veya yağlayıcı akışkanın
özelliklerindeki herhangi bir değişiklik iki tabaka arasındaki yağ filminin çok
incelmesine sebep olur ve film bazı noktalardan koparak yüzeyler üzerindeki çok
küçük, mikroskobik çıkıntılar birbirleriyle temas ederler. Böyle koşullarda
sürtünmeyi azaltmak ve aşınmaya karşı koruyuculuk yağ filmi tarafından
sağlanamaz, kimyasal koruyucu katkı maddelerine gerek olur.
Sınır yağlama
Karışık Film
Yağlaması
Hidrodinamik ve sınır yağlamanın birarada bulunması karışık
film yağlamasıdır; bu tip yağlamada
yüzeyler arasında pürüz teması yoktur veya çok nadirdir.
Elastohidrodinamik
Yağlama
Yağlayıcı üzerindeki yük veya basıncın yağa, üzerinde
bulunduğu yüzeydekinden daha fazla kayma gerilimi uygulaması durumunda yağ
filmi kopar ve yüzeyler birbiriyle temas ederek deforme olurlar. Bu gibi
koşullarda yüksek basınç katkı maddeleri içeren yağlayıcılar kullanılmalıdır.
Bu tür katkı maddeleri yağın yüzeyler üzerindeki temas alanını artırarak yağ
filminin kopmasını engeller.
Elastohidrodinamik yağlama
