ASTM E8: Metalik Malzemelerin Gerilme Metotları
Bu test metotları Metalik malzemelerin oda sıcaklığındaki gerilme testlerini kapsar; akma (verim) kuvveti, akma noktasında uzama, gerilme kuvveti, uzama, ve alan azalması gibi özelliklerin tayinine olanak verir. Gerilme testleri, uniaksiyal (tek-eksenli) gerilme kuvveti altında malzemelerin kuvveti ve yumuşaklığı hakkında bilgi verir.
Bu test metotları Metalik malzemelerin oda sıcaklığındaki gerilme testlerini kapsar; akma (verim) kuvveti, akma noktasında uzama, gerilme kuvveti, uzama, ve alan azalması gibi özelliklerin tayinine olanak verir. Gerilme testleri, uniaksiyal (tek-eksenli) gerilme kuvveti altında malzemelerin kuvveti ve yumuşaklığı hakkında bilgi verir.
Test Örnekleri: Metodun kapsamında çok sayıda test
örneği incelenmiştir; burada sadece tipik bazı örnekler gösterilmiştir.
(Şekillerde verilen boyutlar örnek tipine göre farklı olup değerler ASTM E8’de
tablolarda verilmiştir)
Dikdörtgen gerilme test örnekleri (Şekil-1)
Pim-yüklemeli gerilme test örnekleri (50 mm geyç uzunluğu)
(Şekil-2)
Standart 12.5 mm yuvarlak test örneği (Şekil-3)
Ölçülen Özellikler:
Akma kuvvetinin tayininde çeşitli yöntemler uygulanabilir.
Tipik bazı metotlar aşağıda verilmiştir. Ayrıca otografik diyagram metodu ve
yarı-kuvvet metotları da uygulanabilir.
a. Akma (verim) kuvveti tayini: Stres-strain diyagramından
(Şekil-4a),
Akma kuvveti, dengeleme (dengeleme
‘offset’ = %0.2) = 360 MPa
b. Yük altında tutma (EUL) metodu: Stres-strain
diyagramından (Şekil-4b)
Akma kuvveti (EUL = % 0.5) = 52
000 psi
Akma noktasında uzama: Stres-strain diyagramından (Şekil-5)
Gerilme kuvveti (en son ‘ultimat’ gerilme kuvveti)
Gerilme kuvveti = yükmaks.
/ örneğin kesit alanı
Uzama = %30 artış (50 mm geyç uzunluğu
Alan azalması: Kırılmadaki minimum kesit alanıdır
Şekil-1: Dikdörtgen şeklinde gerilme
test örneği
Şekil-2: Pim – yüklemeli gerilme
test örneği (geyç uzunluğu = 50mm)
Şekil-3: Standart 12.5 mm yuvarlak
gerilme test örneği
Şekil-4: Akma kuvveti tayini için stres – strain
diyagramları; (a) offset metodu; (b) yük-altında-tutma (EUL) metodu
Şekil-5: Akma noktasında uzama
(YPE), üst akma kuvveti (UYS) ve
alt akma kuvvetini (LYS) gösteren stres
– strain diyagramı
ASTM E139: Metalik Malzemelerin Kayma
(Creep), Kayma – Yırtılması ve Stres – Yırtılması
Bu test metodunda
zamanın fonksiyonu olarak malzemenin deformasyon miktarı (creep test) ölçülür
ve sabit gerilme kuvveti altında ve sabit sıcaklıkta kırılmanın meydana gediği
zaman saptanır. Yırtılma (rupture) testleri bir malzemenin zamanın fonksiyonu
olarak ultimat yük-taşıma yeteneğini gösterir.
Test Örnekleri: Test örneği olarak merdane şeklinde malzeme,
ekstrud malzeme veya doğrudan işlenmiş malzeme kullanılabilir. Örneklerin
merkez kalınlıkları 38 mm veya daha düşüktür. Örnekler dairesel kesitli,
dikdörtgen kesitli olabilir.
Ölçülen
Özellikler:
Stres = örneğe
uygulanan sabit aksiyal kuvvet / testten önce ölçülen min. kesit alanı (oda
sıcaklığında
Strain hesaplanır (ASTM E139)
Uzama: Şekil-1 ve Şekil-2
Alan daralması (veya azalması), % = testten önceki dar bölgenin min. kesit alanı – testten sonraki dar bölgenin min. kesit alanı
Creep eğrisinin karakteristiği (Şekil-3), Creep verilerinin değerlendirilmesi
Şekil-1: Uzama hesaplama metodu; orijinal geyç uzunlukları örneğin dar
kısmında işaretlenir
Şekil-2: Uzama hesaplama metodu; orijinal geyç uzunluğunda dolgu, omuz,
lif, v.s. olduğunda
Şekil-3: Tipik creep eğrisi
ASTM
E466: Metalik Malzemelerin Sabit Genlikte Aksiyal Kuvvet Kontrollü Yorgunluk
Testleri (1.1. d.1’de verilmiştir)
ASTM E606: Strain (Gevşeme) –
Kontrollü Yorgunluk (Fatigue) Testi (1.1. d2’de verilmiştir)
